شستا؛ از بنگاه داری تا سهامداری

محمد رضوانی فر در آبان ماه ۹۷، بعد از مرتضی لطفی به عنوان مدیرعامل شستا منصوب شد. او مدارک کارشناسی و کارشناسی ارشد خود را در رشته اقتصاد نظری از دانشگاه امام صادق (ع) اخذ کرده و Ph.D مدیریت بازرگانی با گرایش رفتار سازمانی و منابع انسانی را از دانشگاه علامه طباطبایی دریافت کرده است.
رضوانی فر با ۱۵ سال سابقه عضویت در هیأت علمی دانشگاه و تدریس در دانشگاه‌های امام صادق (ع) و تهران، یکی از موفق‌ترین مدیران کشور است که علاوه بر برخورداری از دانش نظری، سوابق اجرایی درخشانی دارد؛ راهبری و مشاوره بیش از چهل پایان نامه کارشناسی ارشد و دکتری، ارائه چندین مقاله علمی / تخصصی و انتشار سه کتاب در حوزه مدیریت، دبیری علمی تعدادی کنفرانس ملی و بین‌المللی، از جمله مدیریت بازاریابی و فروش و مباحثات جدی در کنفرانس‌هایی در صنعت پخش از دیگر فعالیت‌های علمی ایشان به حساب می‌آید.
اکنون مدیرعامل شستا درباره اقدامات وی در مدت ۲ ساله مدیریتش توضیح می دهد و همچنین درباره برنامه‌های شستا برای ورود بیشتر به بازار سرمایه تشریح کند. رضوانی فر علاوه بر این به سایر اقدامات انجام گرفته در دوره رویش شفافیت شستا اشاره می کند.

کسانی که از بورسی شدن فراری‌اند و ترس و واهمه دارند، پاسخگو باشند

عرضه سهام شستا در بورس، ذهن بسیاری را به خود درگیر کرده، این‌که آیا بورسی شدن شستا نفعی برای مالکان اصلی که همان کارگران و بازنشستگان تامین اجتماعی هستند، دارد یا ندارد. کارگران و بازنشستگان این سازمان از بورسی شدن شستا اظهار خشنودی نکردند و حتی می‌گویند که بورسی شدن شستا به معنی تاراج اموال بازنشستگان و کارگران است. نکته‌ای که از محل پرسش ماست، این است که اموال شستا برای دولت نیست که دولت اداره می‌کند و یا می‌فروشد، بنابر این چه تضمینی وجود دارد که عواید حاصل از فروش سهام‌ها در بورس به مالکان اصلی آن در سازمان تامین اجتماعی یعنی بیمه شدگان بازگردد؟
به نظر من به جای این‌که من پاسخ دهم باید کسانی که از بورسی شدن فراری‌اند و ترس و واهمه دارند، پاسخگو باشند. بورس یک تجربه موفق و بین‌المللی در حوزه شفافیت و مولدسازی اقتصادی و ارتقای عملکرد است. به هر حال ما وقتی تصمیم گرفتیم به این تجربه موفق بپیوندیم، پس از طی تشریفات قانونی مربوطه و تامین نظرات هیأت محترم پذیرش سازمان بورس و مجموعه‌ای از اقدامات مدیریتی، مالی و شفاف‌سازی در تاریخ 27/01/99 سهام شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی (شستا) در بازار سرمایه عرضه شد. درآمد قریب به 13هزار میلیارد تومانی حاصل از عرضه شستا به منابع و حساب‌های دولتی مرتبط نیست بلکه این پول عینا و به طور کامل به سازمان تامین اجتماعی به عنوان مالک و سهامدار اصلی تعلق یافت که براساس برنامه‌ها و مصالح این سازمان به مصرف رسیده است.
در اهمیت عرضه اولیه این سهم به همین نکته می توان بسنده کردکه شستا با زوایای پنهان بسیاری که داشت یک دارایی غیرنقدشونده متعلق به سازمان تامین اجتماعی بود که تبدیل به یک دارایی با قابلیت نقدشوندگی بالا و شفاف شده که این اقدام، مطالبه عمومی جهت ارتقای شفافیت و مشارکت عمومی و پاسخگویی مدیران است. یقینا بهترین روش حفظ، شفاف‌سازی، رقابت‌پذیر کردن، ارتقای عملکرد و مصون داشتن یک دارایی بین‌النسلی از تصمیمات خلق‌الساعه، بورسی کردن آن است.

شستا می‌توانسته حیاط خلوت مدیران سیاسی تا پیش از بورسی شدن باش

آیا اساسا ورود به بورس می‌تواند یا توانسته منجر به شفافیت در شستا شود؟ منتقدان به این امر اعتقادی ندارند و می‌گویند نتیجه ورود به بورس نمی‌تواند شفافیت بنگاه‌ها باشد، با این حال مجموعه تحت مدیریتی شما چه راهکاری برای این موضوع دارد، به‌ویژه آن‌که شستا حیاط خلوت مدیران سیاسی بوده است.
من همین ابتدا یک تعریضی به جمله پایانی شما بزنم. شستا می‌توانسته حیاط خلوت مدیران سیاسی تا پیش از بورسی شدن باشد.واقعا اگر به اصول حاکمیت شرکتی و قوانین سختگیرانه بورس اشراف داشته باشید متوجه می‌شوید که پس از بورسی شدن تصمیمات خلق‌الساعه گرفتن تقریبا غیر ممکن است. نکته دیگر این‌که از جمله مزایای بورسی شدن شستا را می‌توان به مواردی نظیر ارتقای شفافیت و افشای به موقع اطلاعات و گزارشات مالی، افزایش روش‌های تامین مالی و امکان کاهش هزینه تامین مالی، تسهیل فرآیند ادغام و اکتساب، کسب وجهه و اعتبار، ارزیابی مناسب ریسک اعتباری شرکت و افزایش فرصت‌های تامین مالی مناسب، ارتقای سطح اعتماد عمومی و استفاده از مشارکت عمومی در توسعه شرکت و وجود چارچوب‌های نظارتی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، تسهیل تامین مالی برای سهامداران شرکت از طریق وثیقه‌گذاری سهام شستا، افزایش امکان حضور سایر سهامداران در ترکیب هیئت مدیره شستا، امکان مقایسه وضعیت مالی و عملکردی شستا با سایر هلدینگ ها و شرکت های حاضر در بازار سرمایه و افزایش نقدشوندگی دارایی‌ها و سهام مجموعه شستا اشاره داشت. همین چالش که اکنون عملکرد شستا قابلیت مقایسه با رقبا و مجموعه‌های مشابه را پیدا کرده است به تنهایی برای خارج کردن یک مجموعه از تاریکخانه کافی بود.

شستا حدود ۱۵۰ پروژه به ارزش ۳۷ هزار میلیارد تومان در دست اجرا دارد

فارغ از این مباحث که مطرح می‌شود، شما فکر می‌کنید ورود به بورس شستا چه پیامد مثبتی دارد؟
به نظرم پاسخ این سوال را می توان از دو منظر خرد و کلان مورد بررسی قرار دهیم. از منظر خرد، بورسی شدن شستا موجب افزایش شفافیت شده و با توجه به افزوده شدن جمع کثیری از سهامداران در لیست مالکین این شرکت و برگزاری مجامع عادی عمومی سالیانه سهامداران از برخوردهای سلیقه ای در تصمیم گیری همچون فروش اموال و معاملات غیرمتعارف دستوری با اشخاص وابسته، جلوگیری می شود. از منظر کلان عرضه اولیه شستا موجب افزایش عمق بازار سرمایه و جذب نقدینگی فعالان بازار به یک سرمایه‌گذاری سودآور در بلندمدت شد.
به طور مشخص وضعیت رشد شستا در بورس و بازار سرمایه چگونه است و برای آینده چه پیش‌بینی‌هایی می‌کنید؟
سود خالص شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا) از ۴۵۰۰ میلیارد تومان در سال مالی منتهی به ۹۸/۰۳/۳۱ با رشد ۳۲۷ درصدی به بیش از ۱۹ هزار میلیارد تومان در سال مالی منتهی به ۹۹/۰۳/۳۱ افزایش یافته است. با حضور شستا در بورس، دغدغه صیانت از سهامداران حقیقی این شرکت به مجموعه اقدامات مدیریت افزوده شد و با برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات عملیاتی مختلفی همچون افزایش تولید مقداری، کاهش هزینه‌ها، اصلاح فرآیند‌های خرید و فروش، معرفی محصولات جدید، اتمام پروژه‌های توسعه‌ای، احیاء و سودآور کردن شرکت‌های زیان‌ده و افزایش سرمایه شرکت‌ها، در راستای ایجاد ارزش افزوده برای ذینفعان تلاش شده است که در نتیجه این مجموعه اقدامات پیش‌بینی ما این است که سود خالص شستا با رشد ۷۰ درصدی به بیش از ۳۲ هزار میلیارد تومان در سال مالی منتهی به ۱۴۰۰/۰۳/۳۱ برسد، که این امر مصداق بارز تحقق جهش معنادار تولید و سودآوری در گروه شستا است.
در حال حاضر شستا حدود ۱۵۰ پروژه به ارزش ۳۷ هزار میلیارد تومان در دست اجرا دارد، با توجه به رشد عملکرد و بهبود شتابان روند سودآوری و موضوع تجدید ارزیابی دارایی‌ها که مطرح است، ارزنده بودن سهام شستا را بیشتر جلوه می‌دهد و طبیعتا باقی ماندن در این سرما‌یه‌گذاری با نگاه بلند مدت توصیه می‌شود.

برنامه‌های بورسی شدن شرکت‌های شستا

از آخرین وضعیت بورسی شدن شرکت‌های شستا بگویید؟ آیا تا پایان سال برنامه‌ای برای بورسی کردن شرکت جدید دیگری دارید؟ برنامه شما تا پایان دولت دوازدهم برای بورسی کردن شرکت‌های شستا چیست؟
شستا در این دوره در مسیر حرکت از بنگاه داری به سهام‌داری پیش رفته و با عرضه اولیه شستا، هلدینگ‌ها و شرکت‌های تابعه خود نظیر شرکت سرمایه گذاری صبا تأمین، شرکت سرمایه گذاری سیمان تأمین، شرکت تامین سرمایه امین، ملارد شیر، چوب و خزر کاسپین و زغال سنگ پروده طبس در این راستا گام برداشته است. شستا در عرضه های اولیه‌ سال ۹۹ از منظر تعدادی ۳۵ درصد و از منظر ارزشی ۵۰ درصد کل عرضه‌های اولیه را به خود اختصاص داده است.
همچنین تعداد بیش از ۱۵ شرکت در صف و فرآیند عرضه اولیه قرار داشته که شامل سرمایه‌گذاری هامون شمال، سرمایه گذاری صنایع عمومی تامین، پتروشیمی شیمی بافت، محصولات کاغذی لطیف، کارگزاری صبا تأمین، سیمان آبیک، آنتی بیوتیک‌سازی ایران، خدمات ارتباطی رایتل، سرمایه‌گذاری صنایع لاستیک (نخ تایر صبا)، افق تأمین انرژی طوس، پخش دارویی اکسیر، سابیر و پالایشگاه نفت ستاره خلیج فارس است که در حال طی فرآیند پذیرش و عرضه در بازار سرمایه است.
اعتقاد داریم که مکانیزم بازار سرمایه و بستر بورس بهترین روش و ابزار جهت واگذاری مالکیت شرکت‌ها و خروج از بنگاه‌داری است. نیم‌نگاهی به سایر روش‌های واگذاری در کشور و سرانجام تلخ آن‌ها موید این عرض بنده است. ادامه مستمر و هوشمندانه این مسیر بهترین و شفاف‌ترین روش در جهت حرکت از بنگاه‌داری به سهامداری می‌باشد.

جهش معنادار شستا

شما در مصاحبه‌ای عنوان کرده بودید که سال 1399 سال جهش معنادار شستا است، به پایان سال نزدیک شده‌ایم، این جهش معنادار چگونه اتفاق افتاده است؟
ما خودمان را با تاکیدات و منویات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) که در طول یک‌سال اخیر بارها به بخش‌های اقتصادی توصیه کردند ارزیابی می‌کنیم. فقط کافی است بدانید که در سال 1399 که برای شستا از سوم فروردین‌ماه آغاز شد به لطف الهی، برنامه ریزی‌ها و اقدامات عملیاتی مختلفی همچون افزایش تولید مقداری، توسعه محصولات جدید، اتمام پروژه‌های توسعه‌ای، خروج از زیان و سودآور نمودن شرکت‌های زیان‌ده، افزایش سرمایه شرکت‌ها و ساماندهی شرکت‌های تابعه صورت پذیرفت که در نتیجه این مجموعه اقدامات، سود خالص شستا از 4500 میلیارد تومان در سال مالی منتهی به 31/03/98 با رشد بی نظیر 327 درصدی به بیش از 19 هزار میلیارد تومان در سال مالی منتهی به 31/03/99 افزایش یافت و با تداوم این روند با رشد 70 درصدی به بیش از 32 هزار میلیارد تومان در سال مالی منتهی به 31/03/1400 بالغ خواهد شد. مصداق بارز تحقق جهش معنادار تولید و سودآوری در شستا می باشد. عددهای ذکر شده صرفا یک عدد و آمار نیست بلکه تحقق سودآوری همان شستایی است که شما از آن به عنوان حیات خلوت سیاسی یاد می‌کردید. واقعا اگر شستا بورسی نشده بود و برای تحقق سودآوری برنامه‌ریزی دقیق و کار شبانه روزی و جهادی صورت نمی‌گرفت 32هزار میلیارد تومان سود خالص در شرکت اصلی محقق می‌شد؟
علاوه بر تلاش برای سودآوری، ساماندهی و تمرکز بر روزآمدی و تنوع محصول در شرکت‌ها نیز در دستور کار قرار گرفت، به همین خاطر افزایش ظرفیت و راه‌اندازی مجدد کارخانه‌های تعطیل و نیمه تعطیل مانند اسیدسیتریک کرمانشاه، چوکا تالش، پارس الکتریک از یک‌سو و رونمایی از 168 قلم محصول جدید دارویی و 40 قلم محصولات جدید در حوزه‌های لاستیک، پارچه ایربگ، انواع روغن خودرو و … با صرفه‌جویی ارزی بالغ بر 80 میلیون دلار و بهره برداری از 20 پروژه توسعه‌ای با سرمایه‌گذاری بالغ بر 2000 میلیارد تومان از دیگر اقدامات موثری بود که در شستا تحقق یافته است.

سوددهی شستا در مقایسه با رقبا

برخی منتقدان شما می گویند این‌که شما بار‌ها اعلام کرده اید سود خالص شستا افزایش زیادی داشته، دقیق نیست و بخش عمده‌ای از آن به نوسانات بازار ارزی مربوط می‌شود، چقدر از این سوددهی شستا به عملکرد آن و چقدر مربوط به نوسانات ارزی هست؟
مسلما نوسانات نرخ ارز و افزایش نرخ تورم بر عملکرد همه بنگاه‌های اقتصادی طی دو سال اخیر تأثیرگذار بوده است. اما توجه به دو نکته در این خصوص ضروری است: نکته اول این است که اگر نوسانات نرخ ارز باعث افزایش نرخ فروش محصولات و به تبع آن رشد درآمد‌های شرکت‌ها شده است، به همان نسبت نیز بر بهای تمام شده محصولات و هزینه‌ها اثرگذار بوده و به نوعی اثر رشد درآمدی را خنثی کرده است. از طرفی دیگر اگر افزایش نرخ ارز منجر به افزایش سودآوری مجموعه شستا شده است، این فرصت برای سایر بنگاه‌های اقتصادی کشور نیز فراهم بوده است. با تحلیلی بر عملکرد شستا در حوزه‌های مختلف صنعت و مقایسه آن با رقبا آنچه مشهود است، عملکرد برجسته شستا نسبت به رقبا در حوزه‌های مختلف صنعتی در یک شرایط برابر می‌باشد.
به عنوان مثال رشد سود خالص شستا در سال مالی اخیر نسبت به دوره مشابه قبل بالغ بر ۳۲۷ درصد بوده، در حالی که رشد سود خالص سایر هلدینگ‌های چند رشته‌ای رقیب در دوره مزبور بسیار کمتر بوده است. همچنین در حوزه‌های خاص صنعت نیز عملکرد گروه شستا نسبت به رقبا وضعیت به مراتب بهتری را نشان می‌دهد. به عنوان مثال حاشیه سود خالص صنعت دارو در سال ۹۸، حدود ۳۱ درصد بوده در حال که حاشیه سود خالص گروه دارویی شستا در سال ۹۸، بالغ بر ۳۹ درصد بوده است. همچنین حاشیه سود خالص صنعت سیمان در سال ۹۸ حدود ۱۶ درصد بوده در حالی که این میزان برای مجموعه سیمان شستا بالغ بر ۲۴ درصد بوده است. این موارد بر اساس صورت‌های مالی حسابرسی شده قابل دسترس در کدال بیان می‌شود.
در ضمن ذکر این نکته خالی از لطف نیست که عمده محصولات تولیدی در گروه شستا، مشمول قیمت گذاری تعزیراتی و دولتی است؛ و به غیر از افزایش قانونی اعلام شده، افزایش دیگری نداشته و جهش سود شستا در مدت ذکر شده حاصل عملکرد مدیریتی ناشی از عواملی همچون رشد مقادیر تولید و فروش، کنترل هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری، تغییر سیاست‌های فروش نظیر فروش از طریق مزایده، عرضه محصولات در بورس کالا، حذف واسطه‌ها و ایجاد کانال‌های فروش مستقیم و نیز تغییر ترکیب محصولات بوده است.
شایان ذکر است در گروه شستا عملکرد مجموعه بر اساس روند گذشته، بودجه و مقایسه با سایر رقبا سنجیده می‌شود که بر این اساس عملکرد گروه شستا دارای جهش معنادار است.

کاهش چشمگیر شرکت‌های زیان‌ده شستا

وضعیت تراز مالی و درآمدزایی شرکت‌های اقماری شما در سال ۹۹ چگونه بود؟ با این تفسیرها می توان گفت ادعای زیان‌ده بودن شرکت‌های شما صحت ندارد؟
به نوعی بله! چراکه تعداد شرکت‌های زیان‌ده گروه از ۴۰ شرکت در سال مالی ۹۶ به ۶ شرکت در سال مالی ۹۹ رسیده است و برنامه‌ریزی مدونی جهت خروج از زیان این ۶ شرکت باقی مانده تا پایان سال ۱۴۰۰ انجام شده است که برای مجموعه عظیمی همچون شستا یک دستاورد بزرگ محسوب می‌شود. مهمترین خروج از زیان در مجموعه شستا، خروج مجموعه رایتل از زیان برای اولین بار در طول سالیان متمادی فعالیت این شرکت است که عملکرد این شرکت از ۵۰۰ میلیارد تومان زیان در سال مالی ۹۷ به ۱۱۳ میلیارد تومان سود در سال مالی ۹۸ تبدیل شده است. همین اتفاق مبارک در پتروشیمی فارابی نیز اتفاق افتاد و این شرکت پس از سال‌ها زیان دهی در سال جاری سودده شد. از این مثال‌ها در دو سال اخیر بسیار رخ داده است. لازم به ذکر است روند رو به رشد سودآوری شرکت‌ها طی سال‌های اخیر با شتاب چشمگیری تحقق یافته است و همان‌طور که اشاره شد سود خالص گروه از ۱۲۰۰ میلیارد تومان در سال مالی منتهی به ۹۷/۰۳/۳۱ به قریب به ۳۲ هزار میلیارد تومان در سال مالی منتهی به ۳۱/۰۳/۱۴۰۰ افزایش یافته است.

نسبت هزینه‌های پرسنلی به فروش در شستا، پایین‌تر از متوسط صنعت

گفته می‌شود هزینه‌های ماهیانه کارمندان و پرسنل و مدیریت شرکت‌های زیرمجموعه شستا یعنی فیش‌های نجومی حقوق یکی از عوامل زیان‌ده بودن آن‌هاست این موضوع صحت دارد؟
در پاسخ به این سوال چهار نکته لازم به ذکر است:
اولا؛ تمامی هزینه‌های مربوط به حقوق و مزایای پرداختی شرکت‌ها در گزارشات حسابرسی شده شرکت‌ها موجود و در سامانه کدال بارگذاری شده است.
ثانیا؛ در تمام موارد ملزم به رعایت ماده ۸۴ قانون اصلاحیه مقررات مالی دولت هستیم که رعایت آن توسط حسابرسان، سازمان بازرسی کل کشور دیوان محاسبات مورد کنترل قرار می‌گیرد.
ثالثا؛ روند خروج از زیان شرکت‌های زیان‌ده و نیز تداوم روند سودآوری مجموعه شستا ادعای مربوط در سوال را رد می‌کند.
رابعا؛ با بررسی نسبت هزینه‌های پرسنلی به فروش در گروه شستا در مقایسه با صنعت مشاهده می‌شود که این نسبت در گروه شستا به مراتب پایین‌تر از متوسط صنعت است.

هرمی بودن زیرمجموعه‌های شستا در بورس

این ابهام هنوز برای بازنشستگان و کارگران وجود دارد که هرمی بودن زیرمجموعه‌های شما در بورس باعث بشود تغییر مدیریت در این شرکت‌ها تحت هر شرایطی صورت نگیرد و خریداران بورس سهمی در تغییر مدیران نداشته باشند؟
شستا یک هلدینگ چندرشته‌ای است که دارای ۹ هلدینگ تخصصی در حوزه‌های مختلف صنعت بوده که هر یک از این هلدینگ‌ها نیز دارای مجموعه‌ای از شرکت‌ها در یک یا چند صنعت مرتبط هستند و زنجیره ارزش مجموعه را تشکیل می‌دهند. این نوع ساختار هلدینگی نه‌تن‌ها در کشور ما از سالیان گذشته وجود داشته و مرسوم است، بلکه یکی از ساختار‌های متعارف در محیط کسب و کار بین‌المللی است.
در این نوع ساختار شستا به‌عنوان راس هرم و مجموعه‌ای چندرشته‌ای اقدام به بهینه‌سازی پرتفوی صنعت می‌کند.در سطح دوم هرم، هلدینگ‌های تخصصی اقدام به بهینه‌سازی پرتفوی شرکتی کرده و در سطح سوم نیز شرکت‌های تابعه پرتفوی محصولات خود را بهینه می‌کنند؛ لذا وجود چنین ساختاری علاوه‌بر ایجاد زنجیره ارزش، به دلیل متنوع‌سازی پرتفوی، منجر به کاهش ریسک غیرسیستماتیک در مجموعه شده و از این طریق باعث ایجاد هم‌افزایی و خلق ارزش برای ذینفعان می‌شود. وقوع چنین امری مصداق واقعی مزیت مادری در شرکت‌های هلدینگ است.
افزایش شناوری فرآیندی تدریجی است که امکان حضور سایر سهامداران را در ترکیب هیأت مدیره‌ها فراهم می‌سازد. این موضوعی است که هم اکنون در بخش زیادی از شرکت‌های زیرمجموعه شستا رخ داده است. بدیهی است این روند تدریجی است و متناسب با شرایط بازار سرعت آن تغییر می‌کند.

شستا دیگر حیاط خلوت سیاسیون نیست

یکی دیگر از موضوعاتی که بارها در مرکز توجه قرار گرفته این است که در دولت‌های مختلف این مجموعه اقتصادی، حیاط خلوت سیاسیون بوده و افراد رانده شده از دستگاه‌ها به‌عنوان هیات مدیره و مدیرعامل یکی از زیرمجموعه‌های شستا معرفی می‌شوند و حقوق‌های خاصی دریافت می‌کنند، در واقع پرداختی‌ها در سازمان تامین اجتماعی ساماندهی مشخصی نداشته و بر اساس قانون خدمات کشوری پرداخت نمی‌شود بلکه بر اساس مصوبات داخلی صورت می‌گیرد. از این رو بسیاری معتقدند، یکی از مراکز حقوق‌های نجومی شرکت‌های زیرمجموعه شستا است، این پرداخت حقوق‌های نجومی چقدر بر واقعیت منطبق است؟
به نظرم آنچه که ذهن شما را مشغول کرده شفافیت ما در این دوره از مدیریت شستا در خصوص انتصابات نیست بلکه معتقدم بسیاری از ابهامات شما ناشی از عدم شفافیت‌های موجود در دوره‌های قبل بوده است. بررسی انتصابات صورت گرفته در سنوات گذشته بیان‌گر این است که به طور میانگین اطلاعات هویتی و رزومه‌ای 40% افرادی که تا پیش از مدیریت کنونی به‌عنوان عضو هیات مدیره در شرکت‌های تابعه شستا منصوب شده‌اند، موجود نبوده؛ به عبارتی از این افراد صرفا یک نام و نام خانوادگی و حداقل اسناد موجود است و علاوه بر آن هیچ مدارکی دال بر طی فرآیند انتصابات در هلدینگ زیرمجموعه و شستا در خصوص این افراد وجود نداشت. در برخی از دوره‌ها این رقم به 70% بالغ می‌شود در حالی که در دوره مدیریت فعلی، اطلاعات هویتی و رزومه‌ای تمامی افراد به همراه تمامی مستندات مربوط به مراحل انتصاب با طی کامل تشریفات مربوطه گردآوری شده و موجود می‌باشد و بخش مهمی از این اطلاعات را شما به سادگی می‌توانید بر روی پرتال سازمانی ما مشاهده نمایید اما واقعا این امکان را در هلدینگ‌های چندرشته‌ای بزرگ دیگر و یا بنگاه‌های مهم دولتی و حاکمیتی دیگر دارید؟
علاوه بر این در کل ادوار گذشته میانگین سنی انتصابات صورت گرفته بالای 50 سال بود که این رقم در دوره مدیریت فعلی به 43 سال کاهش یافته و جوانگرایی در دستور کار قرار گرفته است. همچنین میانگین سطح تحصیلی افرادی که دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد و بالاتر بوده‌، از 60% در سنوات گذشته به بیش از 75% در دوره مدیریت فعلی افزایش یافت و در دوره مدیریت فعلی تعداد بانوان منصوب شده در هیات مدیره شرکت‌های تابعه، بیش از دو برابر کل ادوار گذشته بوده است.

رعایت اصول حاکمیتی در انتصابات

شایان ذکر است در دوره مدیریت فعلی، در راستای توسعه شفافیت در فرآیند انتصابات، مواردی نظیر انتصاب اعضای هیأت مدیره با هدف رعایت اصول حاکمیت شرکتی، ارتقای کیفی مدیران انتخاب شده، نگهداری سوابق به منظور ارزیابی عملکرد موثر، جلوگیری از سلیقه‌گرایی در انتصابات، توجه به اصل شایسته سالاری در انتصابات، توجه به ارتقاء از درون و توجه به رویکرد جوان‌گرایی به عنوان یکی از اولویت های اصلی مدنظر قرار گرفته است. در این راستا لیست اعضای هیئت مدیره شستا، هلدینگ‌ها و شرکت‌های سرمایه پذیر تابعه مستمرا بروزرسانی و درسایت شستا به آدرس www.ssic.ir و نیز در سایت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در دسترس عموم قرار گرفته است. ضمنا در راستای سیستمی کردن فرآیند انتصابات شستا سامانه ای تحت عنوان سامانه یکپارچه مدیران و انتصابات طراحی، راه اندازی و بهره برداری گردیده و برای نخستین بار در تاریخ این مجموعه پرونده پرسنلی مشتمل بر حدود بیست سند اطلاعاتی برای هر یک از اعضای هیات مدیره شرکت‌ها تهیه و مستندسازی گردیده است. مضاف بر این‌که ملاحظات مربوط به اخذ استعلام از مراجع ذی‌صلاح، استعلام مدارک تحصیلی، رعایت ماده 241 اصلاحیه قانون تجارت و سایر مقررات مربوطه به دقت رعایت شده است.

سوددهی شرکت‌های تابعه شستا

شرکت‌های زیرمجموعه شستا باید دائما به مردم در خصوص سود و زیان زیرمجموعه‌های خود و عدم تقویت آن‌ها گزارش داده و شرکت‌های زیان‌ده را حتما از گردونه رقابت حذف کنند، چقدر این موضوع مورد توجه قرار گرفته است؟
همان گونه که در افشای کدال مشاهده شد این مجموعه در تاریخ 99/11/14 به صورت داوطلبانه پیش‌بینی سود خالص شرکت‌های تابعه خود را افشا نمود. براساس این گزارش‌ها، فقط سود خالص تجمیعی شرکت های بورسی مجموعه شستا در پایان سال مالی 99 رقمی بالغ بر 28،340 میلیارد تومان خواهد بود که در مقایسه با دوره مشابه سال مالی قبل، رشد حدود 85 درصدی را تجربه نموده است. در همین راستا می‌توان به رشد 124 درصدی سود خالص تجمیعی هلدینگ صدر (از 970 میلیارد تومان به 2،170 میلیارد تومان)، رشد 28 درصدی سود خالص تجمیعی هلدینگ دارویی (از 2،540 میلیارد تومان به 3،255 میلیارد تومان) و رشد 200 درصدی سود خالص تجمیعی هلدینگ نفت، گاز و پتروشیمی (از 4،691 میلیارد تومان به 14،079 میلیارد تومان) اشاره نمود.
همچنین در پایان سال مالی 1396 تعداد شرکت‌های زیان‌ده مجموعه شستا 40 شرکت بود که با تشکیل کارگروه ساماندهی شرکت‌های زیان‌ده و برنامه ریزی و اقدامات صورت گرفته جهت خروج از زیان این شرکت ها، این تعداد در پایان سال مالی 97 به 28 شرکت، در پایان سال مالی 98 به 14 شرکت و در سال مالی 99 به 6 شرکت زیان‌ده کاهش یافت و به فضل پروردگار در سال 1400 پرونده شرکت‌های زیان‌ده شستا به طور کلی جمع خواهد شد که این برای یک مجموعه عظیم همانند شستا یک اتفاق بزرگ است. البته با اهتمامی که در خصوص حفظ شأن منزلت نیروی شریف کار وجود دارد، بحمدالله در هیچ یک از شرکت‌های تابعه شستا، حتی شرکت‌های زیان‌ده هیچ معوقه حقوق وجود ندارد و حقوق کلیه پرسنل و تعهدات قانونی به‌موقع پرداخت می شود.

ایجاد شفافیت در شستا

پس این نگرانی که اموال بازنشستگان و کارگران که سال‌ها به دست کسانی اداره شده که هیچ درکی از فعالیت‌های اقتصادی و مدیریت شرکت‌ها نداشتند، با شفافیتی که می گویید در شستا عملی شده و در حد حرف نیست، برطرف می شود؟
ببینید در دوره‌ مدیریت فعلی شستا، شفافیت به عنوان یکی از اهداف اصلی مجموعه تعریف شده و از منظر یک شعار دیده نمی‌شود. در این خصوص اقدامات عملیاتی متعددی صورت پذیرفته است که از مهمترین آن‌ها می‌توان به افشای اسامی و مشخصات اعضای هیات مدیره شرکت‌های تابعه در وب‌سایت شستا و وزارتخانه، افشای صورت‌های مالی، گزارش‌های افزایش سرمایه و اطلاعات با اهمیت در سامانه کدال بورس و سایت شستا (اعم از شرکت‌های بورسی و غیر بورسی)، انتشار و ارائه اطلاعات عملکردی شرکت‌های تابعه به تمامی ذینفعان، طراحی و استقرار سامانه‌های مدیریتی و شفافیت (بالغ بر ۲۰ سامانه) اشاره کرد که نتیجه این اقدامات اخذ گزارش مقبول نسبت به صورت‌های مالی تلفیقی و شرکت اصلی پس از ۲۲ سال، کسب رتبه اعتباری A+ و رشد ۳۰ درصدی گزارشات مقبول در شرکت‌های تابعه است. نکته قابل توجه آن است که حسابرس و بازرس قانونی شستا و هلدینگ‌ها و شرکت‌های بزرگ تابعه، سازمان حسابرسی است و در حالیکه متوسط گزارش‌های مقبول در سازمان حسابرسی ۵۰ درصد می‌باشد، درصد گزارش‌های مقبول شستا بالای ۹۰ درصد گزارش‌ها است که یک رکورد بی‌سابقه است.

دارایی‌های شستا متعلق به تامین اجتماعی و سهامداران است

یکی از مباحث پرتکرار این است که تامین اجتماعی تبدیل به مکانی برای دست درازی به اموال آن از سوی دولت شده و منابع مازاد بیمه‌شدگان به جای کمک به سازمان تامین اجتماعی، عملا صرف ریخت و پاش سیاسیون شده و ورود سیاسیون به مجموعه‌های سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی موجب شده، این مجموعه‌ها بهره‌وری لازم را نداشته باشند، واقعا میزان دست‌اندازی دولت در شستا چقدر واقعی است؟ آیا اینطور است که منابع سرمایه‌گذاری صندوق‌های بازنشستگی که شستا هم یکی از آن‌هاست، به‌عنوان بخشی از منابع دولت درنظر گرفته شده؟
یک نکته را همین ابتدا روشن کنم، اول این‌که منابع شستا هیچگونه ارتباطی با منابع و حساب‌های دولتی نداشته و کلیه عایدات این مجموعه طبق قانون تجارت به سهامداران عمده (سازمان تامین اجتماعی) و خرد (بیش از یک میلیون و دویست هزار نفر سهامداران حقیقی وحقوقی) تعلق می‌گیرد لازم به ذکر است کلیه منابع درآمدی حاصل از عرضه اولیه سهام شستا به سازمان تامین اجتماعی تعلق یافته که براساس برنامه‌ها و مصالح این سازمان براساس مصوبات هیات‌مدیره و هیات امنای سازمان تامین اجتماعی مصرف گردیده است.

شستا و پرداخت بدهی ویلتموس

شستا به تنهایی در عرضه اولیه های سال 99 از منظر تعدادی 35 درصد و از منظر ارزشی 70 درصد کل عرضه ها را به خود اختصاص داده است.
اما به طور مثال زمانی که بابت طلب ویلموتس از فدراسیون فوتبال، شستا پول را پرداخت کرد از همان اول با انتقادات زیادی روبه‌رو شد، چرا قبول کردید طلب ویلموتس را پرداخت کنید و در بازگشت پول تعلل کردید؟ بعد از یک سال که پول نقد دادید دو ملک گرفتید. درست است که شما گفتید که ما یورویی پول دادیم و یورویی پس می‌گیریم؟
این که شستا مجبور است برای حمایت از تیم ملی کشور و حفظ حیثیت و آبروی ملی از اقدام جسورانه و حمایتی‌اش که بر اساس مصوبات قانونی صورت گرفته، دفاع کند خودش جزو مظلومیت‌های شستا است. بهتر است بدانید براساس مصوبات شورای عالی امنیت ملی و ستاد مقابله با آثار تحریم‌های ظالمانه علیه جمهوری اسلامی ایران، در راستای صیانت از منافع ملی و حفظ اعتبار ملی ایران در عرصه‌های بین المللی و جلوگیری از هرگونه اقدامات عقده‌گشایانه دشمنان قسم خورده کشور، مقرر شد مبلغ ۲ میلیون یورو از محل منابع صادراتی شرکت‌های زیرمجموعه شستا به صورت قرض برای مدت ۶ ماه در اختیار وزارت ورزش و فدراسیون فوتبال قرارگیرد که پس از طی مراحل قانونی و اخذ مجوز‌های لازم از هیات امنای سازمان تامین اجتماعی و بانک مرکزی اقدام لازم صورت پذیرفت. شایان ذکر است با مجموعه پیگیری‌های صورت گرفته و تدابیر حقوقی و اقدامات قضایی که در موعد مقرر اقدام شد، تمامی مطالبات شستا به نرخ روز یورو تامین شده است.

مهمترین جالش‌های شستا

لطفا در این رابطه هم توضیحی بفرمایید که مهمترین چالش شما در مجموعه شستا چیست؟
از جمله مهم‌ترین مشکلات و چالش های پیش روی مجموعه شستا می توان به مشکلات تخصیص ارز به ویژه در واحدهای دارویی، مشکلات ماده 84 و عدم امکان رقابت نهادهای عمومی غیردولتی با بخش خصوصی در جذب و نگهداشت مدیران متخصص و پرسنل نخبه، محدودیت ایجاد شده در حوزه صادرات، عدم اصلاح قیمت محصولات متناسب با افزایش هزینه‌ها به‌ویژه در واحدهای سیمانی و عدم تخصیص ارز به منظور بازسازی و خرید ماشین‌آلات اشاره نمود.

خروج از بنگاه‌داری

چه زمانی باید در انتظار این مهم باشیم که تامین اجتماعی از حالت بنگاه‌داری خارج شده و به سهام‌داری روی آورده؟
برای خروج از بنگاه‌داری و حرکت به سمت سهامداری دو روش مفروض است. نخست استفاده از ظرفیت بازار سرمایه و عرضه سهام در شرایط شفاف و رقابتی در بازار سرمایه و دوم واگذاری از طریق مزایده به خریداران محدود می باشد. روش دوم مخاطرات بسیاری در فضای کسب و کار کشور ایجاد کرد و به دلیل پاره‌ای نواقص در مقررات و دستورالعمل مربوطه عملا موجبات توقف تولید در واحدهای واگذار شده در پاره‌ای از موارد فسخ معامله صورت پذیرفت اما به نظر می رسد استفاده از مکانیزم بازار سرمایه و عرضه سهام و سپس عرضه تدریجی آن در بازار سرمایه بهترین راهکار باشد. در این دوره در مسیر حرکت از بنگاه داری به سهامداری پیش رفته و با عرضه اولیه شستا ، هلدینگ‌ها و شرکت‌های تابعه خود نظیر هلدینگ صبا تأمین، هلدینگ سیمان تأمین، شرکت های تامین سرمایه امین ، ملارد شیر ، چوب و خزر کاسپین و زغال سنگ پروده طبس در این راستا گام برداشته است. آنچه برای ما حائز اهمیت است شستا به تنهایی در عرضه اولیه های سال 99 از منظر تعدادی 35 درصد و از منظر ارزشی 70 درصد کل عرضه ها را به خود اختصاص داده است.

15 شرکت شستا در صف عرضه اولیه

خبر خوب برای بازار سرمایه، قرارگیری بیش از 15 شرکت در صف عرضه اولیه و برنامه ای مدون جهت واگذاری سرک سهام در مجموعه شستاست که به محض فراهم شدن شرایط عرضه در بازار سرمایه، این مهم پیاده سازی خواهد شد. روند شتابان رشد سودآوری، توسعه بازارهای بین‌المللی و عرضه صدها محصول جدید دیگر و افتتاح پروژه‌های متعدد در حوزه‌ها و استان‌های مختلف به ویژه در نیمه اول سال 1400، اخذ مجوزهای متعدد در حوزه‌های معدنی و همچنین افزایش سرمایه شستا از مبلغ 8000 میلیارد تومان به مبلغ 14200 میلیارد تومان از محل اندوخته سرمایه‌ای در مراحل نهایی است و مجوز سازمان بورس در این خصوص اخذ شده است. علاوه بر این، موضوع افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها در شرکت‌ها و هلدینگ‌های تابعه شستا نیز در جریان می‌باشد.